Aşılama Tedavisi
Aşılama (İntrauterin inseminasyon-IUI)
Korunmasız düzenli cinsel yaşantıya rağmen bir yıl içerisinde çocuk sahibi olamayan çiftlerde infertilite teşhisi konularak birinci basamak tetkikler yapılır ve olası infertilite nedeni araştırılır.
Kadının jinekolojik muayenesi, ultrasonografi, erkekte semen analizi ve bayanın tüplerinin değerlendirilmesi birinci basamak tetkiklerdir.
Menide spermin çok az veya hiç olmaması (şiddetli erkek faktörü veya azoospermi) ya da tüplerin her ikisinin kapalı olması halinde direk olarak tüp bebek tedavisine geçilmelidir.
Diğer durumlarda ise bayanın yaşına, evlilik süresine ve yumurtalık kapasitesine göre yumurta takibi veya aşılama tedavisi de uygulanabilir.
Aşılama tedavi sıralamasında, yumurta takibi ve tüp bebek tedavisi arasındaki basamaktır. Fakat yumurta takibi yapılmadan direk olarak aşılama da yapılabilir. Ya da 2-3 ay yumurta takibi neticesi gebelik elde edilemediğinde aşılamaya geçilir.
Burada kararı belirleyen faktörlerin başında kadın yaşı, yumurtalık kapasitesi ve evlilik süresi gelmektedir. Kadın yaşı ileri ise (35 üstü) ya da evlilik süresi uzun ise (5 yıl ve üzeri) veya bayanın yumurtalık kapasitesi zayıf ise aşılama yapılmadan direk olarak tüp bebek tedavisine de geçilebilir.
Aşılama (inseminasyon) nedir?
Aşılama, kadında haplar veya düşük dozda iğnelerle yumurta gelişiminin uyarılması neticesi oluşan 1-3 folikülün (yumurta içeren kesecikler) belli boyutlara geldiğinde (17-20 mm) çatlatma iğnesi verilerek olgunlaştırılması, tam çatlama zamanında laboratuarda yıkanmış ve hazırlanmış spermin en iyi hali ile rahime verilmesi ve bu şekilde kadın vücudunda döllenmenin olması için en ideal zamanlamanın sağlandığı yardımla üreme tedavi yöntemidir.
Kısaca, spermin laboratuarda hazırlanarak tam yumurtlama zamanında rahime verilmesidir. Döllenme kadın vücudunda, tüplerde olmaktadır. Aşılama doğal bir yoldur. Sadece sperm laboratuarda hazırlanır ve yaklaşık 2 saatlik bir hazırlık sonrası 0.5-1 cc’lik konsantre haldeki sperm ince bir kateter ile rahime ağrısız ve acısız bir biçimde bırakılır.
Bu esnada yumurta da tam yumurtalıklardan atılmak üzere veya henüz yeni atılmıştır. Atılan yumurta tüplere girerek orada sperm ile buluşur ve sperm yumurtayı döllerse embryo oluşarak rahime doğru yol alır, rahime girip yapışırsa gebelik oluşur. Aşılama için tüplerle ilgili herhangi bir problem olmaması, en azından bir tüpün açık olması gerekiyor. Yine aşılama için hazırlanan ileri hareketli fonksiyonel sperm sayısının 5 milyonun üstünde olması olumlu sonuç almak için kritik değerlerden birisidir.
Aşılama tedavisi kaç gün sürer?
Toplamda 15 gün sürmektedir. Bu sürede erkeğin gelmesi gerekmez yalnızca aşılama günü sperm örneği vermek için çağrılır. Kadın ise 15 gün içinde en fazla 2-3 kere ultrasonografi takibi ve en son aşılama işlemi için çağrılır.
Kadında aşılama takibi nasıl yapılır?
Adetin 2-3. Günlerinde yapılan ultrasonografi sonrası yumurtalıklarda kist gibi engel bir durum yok ise hap ya da tercihen düşük doz iğnelerle yumurtalıklar uyarılır. Her gün günün aynı saatlerinde iğne yapılır ve 1 hafta sonra yapılan ultrasonografi ile yumurtalıkların ilaçlara vermiş olduğu tepki değerlendirilir.
Ultrasonografide folikül (yumurta içeren kesecik) belli boyutlara ulaştığında (17-20 mm) çatlatma iğnesi tabir edilen bir iğne yapılarak folikül içerisindeki yumurta olgunlaştırılır. Folikül sayısı üçten fazla ise aşılama yapılmaması önerilir ve tedavi iptal edilmelidir, aksi durumda üçüz ve üzeri gebelikler oluşabilir, kadın hayatını riske eden hiperstimulasyon gibi durumlar nadiren de olsa ortaya çıkabilir.
Çatlatma iğnesinden 24-38 saat sonra bir veya ardışık günlerde iki kez, laboratuarda yıkanan ve hazırlanan spermlerle aşılama yapılabilir. Aşılama günü sabah erkekten 2-5 günlük perhiz sonrası alınan sperm örneği laboratuarda yıkanarak hazırlanır ve konsantre edilerek çok ince bir kateter ile rahime bırakılır. İşlem anestezi gerektirmez, çok kolay ve kısadır, ağrısızdır.
Normal bir jinekolojik muayene gibidir. Sperm rahime bırakıldıktan sonra 15 dakika istirahat sonrası hasta normal yaşantısına dönebilir. Cinsel ilişki kısıtlaması yapılmaz. Aşılama sonrası progesteron desteği olarak bazı ilaçlar verilebilir, ama şart değildir.
Kimlere aşılama yapılır?
Sperm sayısı hafif düşük ise, sperm hareketi hafif düşük ise, açıklanamayan infertilitede, erken evre endometriozisde, kadında yumurtlama problemi var ise ve yumurta takibi ile gebelik elde edilemediyse, sosyal nedenlerle gebelik eldesini hızlandırmak isteyen çiftlerde uygulanabilir.
Tek başına sperm morfoloji sorunu olan çiftlerde daima direk olarak tüp bebeğe geçmek gerekmez, morfolojik problemin boyutuna göre değişmekle beraber bu çiftlerde aşılama da uygulanabilir.
